Childhood obesity | भारतात लहान मुलांमध्ये वाढणारा लठ्ठपणा आणि कुपोषण ही एक गंभीर समस्या बनत आहे. राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षणानुसार (National Family Health Survey) पाच वर्षांखालील मुलांमधील स्थूलतेचे प्रमाण वाढले असून, गेल्या तीन वर्षांच्या तुलनेत ते दुप्पट झाल्याचे चिंताजनक वास्तव समोर आले आहे. हे वाढते प्रमाण मुलांच्या आरोग्यासाठी धोकादायक ठरत आहे.
बदलेल्या सवयी आणि लठ्ठपणाचे वाढते प्रमाण
अलीकडील राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (२०१९-२१) दर्शविते की, पाच वर्षांखालील मुलांमध्ये लठ्ठपणाचा दर ३.४ टक्क्यांवर पोहोचला आहे. मागील तीन वर्षांच्या आकडेवारीच्या तुलनेत हे प्रमाण जवळपास दुप्पट झाले आहे, ही अत्यंत चिंतेची बाब आहे. या वाढीमागे मुलांच्या बदललेल्या जीवनशैलीचा मोठा वाटा आहे. शारीरिक हालचाली आणि मैदानी खेळांचा अभाव, तसेच दूरदर्शन आणि मोबाईल फोनच्या स्क्रीनसमोर जास्त वेळ घालवणे यामुळे मुलांमध्ये बैठे कामकाज वाढले आहे, ज्यामुळे शरीरातील अतिरिक्त कॅलरीज वापरल्या जात नाहीत.
जीवनशैलीतील बदलांबरोबरच खाण्यापिण्याच्या सवयींमध्ये झालेला बदलही या समस्येला कारणीभूत ठरत आहे. जंक फूड, तेलकट पदार्थ, पाकीटबंद खाद्यपदार्थ आणि बेकरी उत्पादनांचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे. पौष्टिक आणि घरी बनवलेल्या जेवणाऐवजी बाहेरचे, तयार खाद्यपदार्थ खाण्याकडे मुलांचा कल वाढलेला दिसतो. अनेक मुले भाज्या, फळे यांसारखे पौष्टिक पदार्थ खाण्यास नकार देतात किंवा अत्यंत निवडक पदार्थ खातात, ज्यामुळे त्यांच्या शरीराला आवश्यक पोषण मिळत नाही आणि अतिरिक्त चरबी जमा होते.
आरोग्यावरील परिणाम आणि तज्ञांचे मत
लहान वयातील लठ्ठपणामुळे मुलांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर दूरगामी नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. अतिरिक्त वजनामुळे भविष्यात मधुमेह, हृदयरोग आणि इतर अनेक आजारांचा धोका वाढतो. तळेगाव दाभाडे (Talegaon Dabhade) येथील डॉ. लक्ष्मण काळे (Dr. Laxman Kale) यांच्या मते, मुलांमधील नैराश्य किंवा तणावग्रस्त स्थिती त्यांच्या खाण्यापिण्याच्या सवयींवर थेट परिणाम करते; काही मुले तणावाखाली जास्त खातात तर काही मुले खाणेच कमी करतात किंवा सोडून देतात. चुकीच्या अन्ननिवडी आणि व्यायामाचा अभाव हे मुलांमधील लठ्ठपणाचे प्रमुख कारण बनत आहेत.
डॉ. काळे पुढे सांगतात की, खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयी, अपुरी शारीरिक हालचाल आणि काहीवेळा अनुवांशिक घटक या सर्वांचा एकत्रित परिणाम म्हणून मुलांमध्ये लठ्ठपणा वाढीस लागतो. लहानपणापासूनच मुलांना सकस आणि संतुलित आहाराची सवय लावणे अत्यंत आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांचे योग्य पोषण होईल. पौष्टिक आहाराच्या कमतरतेमुळे मुलांमध्ये केवळ लठ्ठपणाच नाही, तर काहीवेळा कुपोषणाची समस्याही दिसून येते. त्यामुळे आरोग्यपूर्ण जीवनशैलीसाठी योग्य आहार आणि नियमित शारीरिक हालचालींवर लक्ष केंद्रित करणे गरजेचे आहे.
