Gold Facts | प्राचीन काळापासून सोनं हे संपत्ती आणि समृद्धीचे प्रतीक मानले गेले आहे. आजही त्याचे आकर्षण कमी झालेले नाही. पण सोन्याचा केवळ दागिन्यांपुरता किंवा गुंतवणुकीपुरता विचार न करता, त्याच्याशी संबंधित काही आश्चर्यकारक आणि रंजक गोष्टी जाणून घेणेही महत्त्वाचे आहे. चला तर मग, सोन्याच्या या अनोख्या जगात डोकावूया.
अविश्वसनीय लवचिकता आणि मानवी शरीरातील अस्तित्व
सोनं हे अत्यंत लवचिक धातू आहे. तुम्हाला आश्चर्य वाटेल की, केवळ एक ग्रॅम (२४ कॅरेट) सोन्यापासून जवळपास २.८ किलोमीटर लांबीची अतिशय बारीक तार काढता येते किंवा त्याचा १०० चौरस फूट क्षेत्रफळाचा पातळ पत्रा बनवता येतो. या कमालीच्या वर्धनीयतेमुळेच सोन्याला विविध आकार देणे शक्य होते.
इतकेच नाही, तर आपल्या मानवी शरीरातही सोन्याचे अस्तित्व असते! एका सामान्य माणसाच्या शरीरात अंदाजे ०.२ मिलिग्रॅम सोने आढळते, जे प्रामुख्याने रक्तामध्ये असते. याव्यतिरिक्त, शुद्ध सोन्याचे कण (Glitter) किंवा वर्ख खाण्यायोग्य असतात आणि ते विषारी नसतात, म्हणूनच काही मिठाया किंवा पेयांमध्ये त्याचा सजावटीसाठी वापर केला जातो. महत्वाचे म्हणजे, सोनं कधीही गंजत नाही किंवा खराब होत नाही, त्यामुळे ते अक्षरशः अविनाशी आहे. हजारो वर्षांपूर्वीचे सोन्याचे दागिने आजही जसेच्या तसे आढळतात.
दुर्मिळता, उपयोग आणि जागतिक साठे
सोनं हे पृथ्वीवरील सर्वात मौल्यवान आणि ‘उदात्त’ धातूंपैकी एक मानले जाते, जसे ऑस्मियम (Osmium) आणि इरिडियम (Iridium). भूगर्भात सोन्याचे साठे अत्यंत मर्यादित आहेत. आजपर्यंत मानवाने सुमारे १,९०,००० टन सोने खाणीतून काढले आहे, तर अजूनही अंदाजे ५०,००० टन सोने भूगर्भात असण्याचा अंदाज आहे. हे सोने मुख्यत्वे ताऱ्यांच्या महास्फोटातून (Supernova) किंवा न्यूट्रॉन ताऱ्यांच्या टक्करीतून निर्माण झाले आहे.
त्याच्या अनोख्या गुणधर्मांमुळे, विशेषतः उत्तम विद्युतवाहक असल्यामुळे, सोन्याचा वापर इलेक्ट्रॉनिक्स उद्योगात मोठ्या प्रमाणावर होतो. संगणक, टीव्ही, कॅमेरा आणि मोबाईल फोनमधील महत्त्वाच्या भागांमध्ये सोन्याचा उपयोग केला जातो. जगातील सर्वात जुने सोन्याचे दागिने बल्गेरियामध्ये (Bulgaria) सापडले आहेत, जे इ.स. पूर्व ४५०० काळातील, म्हणजेच ६००० वर्षांपेक्षाही जुने आहेत. सध्या चीन (China) हा जगातील सर्वात मोठा सोन्याचा उत्पादक देश आहे. समुद्राच्या पाण्यातही प्रचंड प्रमाणात (अंदाजे २० दशलक्ष टन) सोने विरघळलेले आहे, पण ते काढणे सध्या तरी आर्थिकदृष्ट्या परवडणारे नाही.
