Bird Flu | दक्षिण भारतात, विशेषतः आंध्र प्रदेश (Andhra Pradesh) आणि तेलंगणामध्ये (Telangana), बर्ड फ्लू (H5N1) च्या वाढत्या प्रकरणांमुळे चिंता वाढली आहे. तरीही, तज्ज्ञांच्या मते, योग्यरित्या शिजवलेले चिकन खाणे पूर्णतः सुरक्षित आहे. या आजाराचा मुख्य प्रभाव पक्ष्यांवर होत असला तरी, मानवांमध्ये संसर्ग होण्याची शक्यता कमी असून थेट संपर्क आल्याशिवाय तो पसरत नाही.
दक्षिण भारतातील Bird Flu ची परिस्थिती
गेल्या काही महिन्यांत दक्षिण भारतातील अनेक भागांमध्ये बर्ड फ्लूचा (Bird Flu) प्रसार झाल्याचे समोर आले आहे. आंध्र प्रदेशातील ईस्ट गोदावरी जिल्ह्यात 11 फेब्रुवारी 2025 रोजी, कनुरू अगरहारम गावात दहा दिवसांत जवळपास दोन लाख कोंबड्यांचा मृत्यू झाला. प्रयोगशाळेच्या तपासणीत H5N1 विषाणूची पुष्टी झाली.
तेलंगणामध्ये, जानेवारी-फेब्रुवारी 2025 दरम्यान मोठ्या प्रमाणावर पक्ष्यांचा मृत्यू झाला, त्यामुळे संभाव्य साथीबद्दल भीती निर्माण झाली आहे. तसेच, खम्मम (Khammam) आणि भद्राद्री कोठागुडेम (Bhadradri Kothagudem) येथेही मोठ्या संख्येने कोंबड्यांचे मृत्यू झाले आहेत, त्यामुळे अधिकारी सतर्क झाले आहेत.
केरळमध्ये (Kerala) एप्रिल 2024 मध्ये अलप्पुझा (Alappuzha) येथे 60,000 बदकांना मारण्यात आले होते, त्यानंतर नेल्लोर (Nellore) मध्येही फेब्रुवारी 2024 मध्ये बर्ड फ्लूच्या प्रकरणांमुळे कोंबड्यांमध्ये विषाणूचा प्रसार होण्याची भीती व्यक्त करण्यात आली होती.
बर्ड फ्लूमुळे (Bird Flu) चिकनच्या विक्रीवर मोठा परिणाम झाला आहे. हैदराबादमधील (Hyderabad) पोल्ट्री व्यापारी कार्तिक रेड्डी (Karthik Reddy) यांच्या मते, काही बाजारांमध्ये चिकनच्या विक्रीत जवळपास 40 टक्क्यांनी घट झाली आहे. “लोकांना बर्ड फ्लू म्हटले की धोका वाटतो, पण नीट शिजवलेले चिकन सुरक्षित आहे,” असे ते सांगतात.
चिकन खाणे सुरक्षित आहे का?
तज्ज्ञांच्या मते, योग्यरित्या शिजवलेले चिकन आणि अंडी खाण्यात काहीही गैर नाही. H5N1 विषाणू 70°C च्या तापमानावर नष्ट होतो, त्यामुळे पूर्ण शिजवलेले मांस खाणे पूर्णतः सुरक्षित आहे. डॉ. राजीव जयदेवन (Dr. Rajeev Jayadevan) सांगतात, “70°C च्या वर तापमानात विषाणू मरतो. भारतातील स्वयंपाक पद्धती पाहता, चांगले शिजवलेले चिकन आणि अंडी खाल्ल्यास कोणताही धोका नाही.” मात्र, हाताळणी करताना खबरदारी घेणे गरजेचे आहे.
या घबराटीमुळे बाजारात चिकनच्या मागणीत मोठी घट झाली आहे. हैदराबादमधील विक्रेते इब्राहिम खान (Ibrahim Khan) म्हणतात, “बातमी येताच लोकांनी चिकन घेणे थांबवले, त्यामुळे आमच्या व्यवसायाला तोटा सहन करावा लागत आहे.” आंध्र प्रदेशातील आरोग्य अधिकाऱ्यांनी स्थानिकांना काही काळ चिकनचे सेवन टाळण्याचा सल्ला दिला आहे. प्रभावित भागातील चिकन दुकाने काही दिवसांसाठी बंद ठेवण्यात आली आहेत. तसेच, कानुरू गावाच्या 10 किमी परिसरात घरोघरी पाहणी करण्यात येत आहे.
तेलंगणामध्ये पोलिसांना आंध्र प्रदेशातून येणाऱ्या पक्ष्यांच्या वाहतुकीवर बंदी घालण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. तसेच, पोल्ट्री शेतांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आरोग्य विभागाचे कर्मचारी सातत्याने तपासणी करत आहेत.
बर्ड फ्लू माणसांमध्ये पसरू शकतो का?
सहसा, बर्ड फ्लू हा केवळ पक्ष्यांमध्ये पसरतो, मात्र संक्रमित पक्ष्यांशी थेट संपर्क आल्यास माणसांनाही तो होऊ शकतो. लक्षणे सौम्य तापापासून ते गंभीर न्यूमोनियापर्यंत असू शकतात. सर्वात मोठी चिंता म्हणजे विषाणूतील संभाव्य उत्परिवर्तन. जर हा विषाणू मानवांमध्ये सहज संक्रमित होऊ लागला, तर मोठा संसर्ग होऊ शकतो. “सध्या माणसांमध्ये एकमेकांत संसर्ग होत नाही, पण विषाणू सतत बदलत असतात,” असे डॉ. जॉन जेकब (Dr. John Jacob) सांगतात.
मे 2024 मध्ये, ऑस्ट्रेलियातील एका बालकाला H5N1 ची लागण झाली होती, तो नुकताच भारतातून परतला होता. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) अहवालानुसार, या प्रकरणामुळे विषाणूचा धोका लक्षात घेणे महत्त्वाचे ठरते. तथापि, डॉ. जयदेवन यांच्या मते, मानवांमध्ये हा आजार दुर्मिळ आहे आणि एक व्यक्ती दुसऱ्याला सहज संक्रमित करणे कठीण आहे.
लोकांनी काय करावे?
पूर्ण शिजवलेले चिकन आणि अंडी खाण्यास काहीच धोका नाही. मृत किंवा जिवंत पक्ष्यांना हात लावताना योग्य काळजी घ्या. कोंबडी उत्पादने हाताळल्यानंतर हात स्वच्छ धुवा. अफवांवर विश्वास ठेवू नका, फक्त अधिकृत माहितीलाच महत्त्व द्या. मृत पक्षी खुलेपणाने टाकू नका. सध्या तातडीची आरोग्यसंकटस्थिती नाही, मात्र जागरूक राहणे महत्त्वाचे आहे.
“पोल्ट्री फार्म्समधील प्रादुर्भाव थांबवण्यासाठी त्वरित उपाययोजना केल्या पाहिजेत, अन्यथा ही समस्या मोठी होऊ शकते,” असे डॉ. जेकब म्हणतात. म्हणूनच, चिकनला पूर्णपणे टाळण्याची गरज नाही, पण बर्ड फ्लूबाबत जागरूक राहणे आणि योग्य खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.
