7/12 extract | ग्रामीण भागात जमीन मालकी सिद्ध करण्यासाठी सातबारा उतारा (7/12 Extract) हा सर्वात महत्वाचा दस्तऐवज आहे. जमिनीचा प्रकार, मालकी, हक्क, पिकांची नोंद अशा सर्व माहितीचा तपशील यात असतो. पण या दस्तऐवजात आवश्यक नोंदींचा अभाव असल्यास जमीन वादग्रस्त किंवा बेकायदेशीर ठरू शकते. त्यामुळे सातबारा उताऱ्यात कोणत्या नोंदी असणे अत्यावश्यक आहे हे जाणून घेणं शेतकरी व नागरिकांसाठी फार महत्वाचं आहे.
सात अनिवार्य नोंदी :
मालकाचे नाव :
जमिनीचा खरा मालक कोण आहे हे सातबाऱ्यात स्पष्टपणे दिसलं पाहिजे. वारसनोंद अद्ययावत नसेल किंवा मृत व्यक्तींची नावे टिकून राहिल्यास व्यवहार बेकायदेशीर होऊ शकतो.
क्षेत्रफळ व गट क्रमांक :
जमिनीचं अचूक क्षेत्रफळ, गट क्रमांक अथवा सर्व्हे नंबर नोंदलेले असणं आवश्यक आहे. चूक किंवा अभाव असल्यास सीमा वाद निर्माण होतात.
पीक नोंद :
जमिनीत कोणती पिकं घेतली जातात याची नोंद सातबाऱ्यात असते. कृषी जमीन विक्री, कर्जप्रक्रिया किंवा अनुदानासाठी ही माहिती अत्यंत महत्वाची आहे.
7/12 extract | हक्क नोंद :
जमिनीवर कुठला बोजा, तारण, कर्ज किंवा न्यायालयीन वाद प्रलंबित आहे का, याची माहिती हक्क नोंदीत असते. ही माहिती नसल्यास खरेदी-विक्री व्यवहार बेकायदेशीर ठरू शकतो.
कर नोंद :
महसूल किंवा कर भरण्याची नोंद सातबाऱ्यात असणं आवश्यक आहे. कर थकबाकी असल्यास महसूल विभाग जमिनीचा व्यवहार अमान्य करू शकतो.
वारसनोंद :
मालकाच्या मृत्यूनंतर वारसनोंद सातबाऱ्यात असणं आवश्यक आहे. नसल्यास भविष्यात इतर वारस दावा दाखल करून व्यवहार रद्द करू शकतात.
जात-जमात नोंद :
अनुसूचित जाती, जमाती किंवा मागासवर्गीयांना अनुदानावर दिलेल्या जमिनींसाठी ही नोंद असणे बंधनकारक आहे. नसल्यास विक्री बेकायदेशीर ठरते. (7/12 extract)
दरम्यान, एकंदरीत पाहता, सातबारा उताऱ्यातील या सात नोंदींमुळेच जमिनीची कायदेशीरता व मालकी हक्क सुरक्षित राहतात. यापैकी कोणतीही नोंद अपुरी किंवा चुकीची असल्यास जमीन वादग्रस्त ठरते आणि तिचा व्यवहार अमान्य होऊ शकतो. त्यामुळे जमीन खरेदी-विक्रीपूर्वी सातबारा नीट तपासणं आणि अद्ययावत करणं अत्यावश्यक आहे.
